Bolesław III Krzywousty (ur. 20 sierpnia raczej 1085 niż 1086 zm. 28 października 1138) – książę Polski 1107-1138, w latach 1097-1107 panował na Śląsku, w Małopolsce i ziemi lubuskiej, podczas gdy jego brat Zbigniew w Wielkopolsce, a po śmierci ich ojca Władysława Hermana w 1102 również na Mazowszu.

Był synem Władysława Hermana i Judyty Czeskiej.



Dzieciństwo i młodość
W 1085 władza Władysława Hermana w Polsce została zagrożona poprzez koronację Wratysława II na króla Czech i Polski, oraz sojusz tego ostatniego z królem węgierskim Władysławem I. Władca polski zmuszony był przywołać z węgierskiego wygnania Mieszka Bolesławowica, jedynego syna Bolesława II Szczodrego i dziedzica korony polskiej. Za cenę uznania swojej władzy Herman powierzył mu prawdopodobnie dzielnicę krakowską. Sytuację księcia polskiego komplikował dodatkowo brak własnego dziedzica - pierworodny syn Zbigniew nie mógł być brany pod uwagę ponieważ pochodził z nieuznanego przez kościół małżeństwa. Jak pisze anonim zwany Gallem w swojej Chronica Polonorum Herman i Judyta wyprawili do sanktuarium św. Idziego w Saint-Gilles w Prowansji poselstwo z darami wotywnymi (m. in. złoty posążek wielkości dziecka), w intencji narodzenia potomka.[1][2]

Po narodzeniu Bolesława Krzywoustego zmianie uległa sytuacja polityczna w Polsce. Pozycja młodszego syna Hermana była teraz zagrożona przez Mieszka Bolesławowica i to było prawdopodobnie przyczyną jego otrucia w 1089




Samodzielna władza 
Bolesław wygnał brata w 1107 r. i objął samodzielną władzę. W obronie Zbigniewa wystąpił król niemiecki Henryk V i w 1109 r. dokonał najazdu na Polskę. Działania wojenne toczyły się na Śląsku (obrona Głogowa, Bytomia Odrzańskiego, Wrocławia). Bolesław Krzywousty miał zwyciężyć Niemców w bitwie na Psim Polu. Jednak jest to prawdopodobnie legenda. Jak pisze prof. Stanisław Trawkowski, wzięła się ona z błędnego tłumaczenia nazwy Psie Pole, które było prawdopodobnie terenem przeznaczonym dla książęcej psiarni. Ostatecznie cesarz wycofał się, a Zbigniew po powrocie do Polski został z rozkazu brata oślepiony i wkrótce zmarł.




Klątwa
Za zbrodnię tę Bolesław został obłożony klątwą kościelną, co zwalniało wszystkich poddanych z obowiązku posłuszeństwa. By klątwa została zdjęta, Bolesław zaczął pościć i rozdawać jałmużnę. To jednak nie wystarczyło i zdesperowany książę udał się z pielgrzymką na Węgry do klasztoru świętego Idziego. Musiał jednak szybko wracać, gdyż pod jego nieobecność w kraju wrzało. Ostatecznie boso podążył do Gniezna do grobu św. Wojciecha, gdzie przez 4 dni pościł, leżąc w popiele i włosiennicy, nie rozmawiał z ludźmi rozdając jałmużnę ubogim i możnym. Poświęcenie to pomogło i klątwa została zdjęta




Pomorze Gdańskie
Bolesław Krzywousty odzyskał w 1119 r. Pomorze Gdańskie (dopuszcza się również możliwość, że stało się to w roku 1116), a w latach 1121-1122 zhołdował Pomorze Zachodnie, czyniąc tamtejszego księcia Warcisława swym lennikiem. Aby silniej związać Pomorze z Polską, Bolesław zorganizował misję chrystianizacyjną. Pierwsza, prowadzona przez Bernarda Hiszpana nie przyniosła żadnych efektów. Dwie następne w latach 1124-1128 odbył biskup Otto z Bambergu. Udał się on m.in. do Pyrzyc, Stargardu, Wolina, Szczecina i Kołobrzegu. Ostatecznie udzielił w Polu.





Panowanie Bolesława
W 1118 stłumił bunt wojewody Skarbimira, oślepiając go i przejmując jego majątek. W 1129 zawarł sojusz z Danią. Pod koniec życia Bolesław musiał walczyć o utrzymanie niezależności polskiego Kościoła. Spotkanie w Merseburgu z cesarzem Lotarem III w 1135 potwierdziło niezależność polskiej organizacji kościelnej od arcybiskupstwa w Magdeburgu. Na jego dworze pisał Gall Anonim – pierwszy polski kronikarz





Ustawa sukcesyjna 
W swym testamencie, zwanym również statutem lub aktem, Krzywousty wprowadził w Polsce zasadę senioratu, chcąc w ten sposób zachować jedność państwa i zapobiec walkom o władzę między synami. Wydzielił im dziedziczne dzielnice: Władysławowi Wygnańcowi – Śląsk (ze stolicą we Wrocławiu), Bolesławowi Kędzierzawemu – Mazowsze (ze stolicą w Płocku), Mieszkowi Staremu – Wielkopolskę (ze stolicą w Poznaniu), Henrykowi Sandomierskiemu – ziemię sandomierską (Sandomierz). Najstarszy z Piastów miał być seniorem (princepsem), władającym dzielnicą senioralną – Małopolską i Pomorzem Gdańskim, oraz być zwierzchnikiem krewnych oraz książąt Pomorza Zachodniego. Być może część terytorium (najprawdopodobniej ziemię łęczycką) otrzymała wdowa po Bolesławie – Salomea, jako tzw. oprawę wdowią. Ziemie te miały być po jej śmierci włączone do dzielnicy senioralnej






Rozbicie dzielnicowe
Testament Bolesława Krzywoustego zapoczątkował w Polsce okres rozbicia dzielnicowego zwanego również rozdrobnieniem feudalnym. Rozbicie dzielnicowe było częstą sytuacją w średniowiecznej Europie – występowało m.in. na Rusi, Węgrzech i w Niemczech. Po śmierci Bolesława władzę jako książę zwierzchni objął Władysław II Wygnaniec.






  Żony
od 1103 Zbysława Kijowska (ur. 1085/1090, zm. 1114) – córka Światopełka II (ur. 1050, zm. 16 kwietnia 1113); księcia połockiego (1069-1071), nowogrodzkiego (1078-1088), turowskiego (1088-1093) i wielkiego księcia kijowskiego (1093-1113)
I/III 1115 Salomea z Bergu (ur. 1093/1101, zm. 27 lipca 1144) – córka Henryka von Berg-Schelkingena, hrabiego Bergu








Dzieci
Z pierwszego małżeństwa Bolesława ze Zbysławą pochodził:

Władysław II Wygnaniec (ur. 1105, zm. 30 maja 1159) – książę krakowski i śląski (1138-1146).
W starszej literaturze za dzieci z tego małżeństwa uchodzili:

nieznany z imienia syn, o którego narodzinach pisał Anonim zwany Gallem - obecnie odnosi się tę informację do Władysława, a drugiego syna Bolesława i Zbysławy uważa się za postać nieistniejącą,
nieznana z imienia córka - od 1124 roku żona Wsiewołoda, księcia muromskiego; o żonie tego ruskiego władcy wiadomo tyle, że pochodziła z Polski; obecnie literatura uznaje ją raczej za córkę Skarbimira niż Bolesława.
Z drugiego małżeństwa Bolesława z Salomeą pochodzili:

Leszek (ur. 1115, zm. 26 sierpnia przed 1131),
Kazimierz zwany Starszym (w odróżnieniu od swojego młodszego brata, Kazimierza Sprawiedliwego) (ur. 1117/1122, wg kronikarza Jana Długosza 16 sierpnia 1122 (przekaz ten jest kwestionowany przez większość badaczy), zm. 19 października 1131,
[2m.] Bolesław IV Kędzierzawy (ur. ok. 1122, zm. 5 stycznia 1173) – książę mazowiecki i kujawski (1138-1146), książę krakowski (1146-1173)
[2m.] Mieszko III Stary (ur. 1126/1127, zm. 13 marca 1202) – książę wielkopolski (1138-1202), książę krakowski (1173-1177, 1190, 1199-1202)
[2m.] Henryk Sandomierski (ur. 1127/1133, zm. 18 października 1166) – książę sandomierski
[2m.] Kazimierz II Sprawiedliwy (ur. 1138, zm. 5 maja 1194) – książę sandomierski i krakowski (1177-1194), książę mazowiecki i kujawski (1177-1194)
[2m.] Ryksa (ur. 1116/1117, zm. po 25 grudnia 1155) – żona Magnusa (ur. 1106, zm. 4 czerwca 1134), króla Vaestergotlandu (1129-1134), potem żona Włodzimierza (zm. po 1167), księcia mińskiego (1151-1158, 1165-1167) i grodzieńskiego (1159-1165), następnie żona Swerkera I (zamordowany w 1156), króla Szwecji (1134-1156)
[2m.] córka (ur. przed 1119) – narzeczona lub żona Konrada von Plötzkau (zm. 1133), margrabiego Marchii Północnej
[2m.] Gertruda (zm. 7 maja 1160) – zakonnica w Zwiefalten
[2m.] Dobroniega Ludgarda (ur. przed 1129, zm. po 26 października 1147) – żona Dytryka z dynastii Wettynów (ur. przed 1142, zm. 9 lutego 1185), margrabiego dolnołużyckiego (1156-1185)
[2m.] Judyta (ur. 1130-1135, zm. 8 lipca 1171-1175) – żona Ottona I (ur. 1126/1128, zm. 7 marca 1184), margrabiego Brandenburgii (1170-1184)
[2m.] Agnieszka (ur. 1137, zm. po 1182) – żona Mścisława II (zm. 19 sierpnia 1170), księcia perejasławskiego (1146-1149, 1151-1155), księcia łuckiego (1155-1157), księcia wołyńskiego (1157-1170), wielkiego księcia kijowskiego (1167-1169, 1170)
W starszej literaturze za dzieci Bolesława i Salomei uchodziły także:

Adelajda, żona Adalberta Pobożnego,
Zofia, zm. 1136 - obecnie sądzi się, że był to matka Mateusza, biskupa krakowskiego








Geneza Przydomku 
Bolesław... asymetryczny
Według utrwalonej tradycji Władysław Herman i Bolesław Krzywousty spoczęli po śmierci w katedrze płockiej . (...) złożono do jednej trumny doczesne szczątki kilkunastu Piastów (...) w 1972 r.,w jednej z podziemnych krypt znaleziono trumnę wypełnioną przemieszanymi kośćmi 16 mężczyzn i kobiety* . Uwagę badaczy zwróciła jedna z czaszek , należąca do mężczyzny w wieku ponad 50 lat . Charakteryzowała się zniekształconą żuchwą i poważną asymetrią . Oczywiście natychmiast pojawiła się hipoteza , że to czaszka (...) Krzywoustego . Kwestionując hipotezę (...) przydomek ten Bolesława zaczęto określać wiele lata po śmierci . Nie pojawił się np. w kronice współczesnego księciu (...) Galla . Obrońcy identyfikacji czaszki odrzucali te argumenty , nie bez słuszności zauważając , że w dużej części peanem ku czci księcia Bolesława , o jego fizycznej ułomności . Być może do uszkodzenia kości doszło w wyniku komplikacji okołoporodowych . Za ta teorią przemawia śmierć matki Bolesława w zaledwie kilka miesięcy po porodzie .[3].
Według zaś starszej wersji przydomek Krzywousty dostał dlatego , że był "krzywoprzysięzcą


Aco o nim sądzicie wy?